Szlak kajakowy rzeką Krutynią należy do najpiękniejszych i najpopularniejszych nie tylko w Polsce, ale i w całej Europie. Biegnie on przez najbogatszy przyrodniczo teren pojezierzy naszego kontynentu – wszak „MAZURY CUD NATURY”. Ponad 100 kilometrów, rzek i jezior przyciąga tu corocznie rzesze turystów spragnionych ciszy oraz obcowania z pięknem natury.
Cały szlak możemy podzielić na 10 etapów. Każdy z nich można pokonać osobno, bądź łączyć je odcinkami. Wypożyczalnie kajaków organizują spływy 1-dniowe (1 – 2 etapów), 2-dniowe (2 – 4 etapów), 3-dniowe (3 – 5 etapów) lub 7-dniowe (10 etapów).
@
1 ETAP – 16 km (Sorkwity – Bieńki) 0 – 16 km
Rozpoczynamy spływ w Stanicy Wodnej PTTK w Sorkwitach. Wypływamy na jez. Lampackie, płyniemy wzdłuż atrakcyjniejszego prawego brzegu, a następnie na wysokości zabudowań pokonujemy otwarte wody jeziora w stronę lewego brzegu. Z jeziora możemy podziwiać budynek pałacu położony na brzegiem. W trzcinach ukryte jest połączenie z kolejnym jeziorem . Wąskim przesmykiem wpływamy na jez. Lampasz. Z końcem jeziora wpływamy na strugę o lokalnej nazwie Sobiepanka. Dno rzeki kamieniste, miejscami w wodzie gałęzie i pnie drzew – podczas niskiego stanu wody konieczność prowadzenia kajaku. Po około 1,5 km Sobiepanka uchodzi do jez. Kujno. Z końcem jeziora wpływamy do Grabówki – dalszego odcinka Krutyni o niskich brzegach porośniętych trzciną. Po przepłynięciu kilometra dociera się do mostu drogowego na trasie Mrągowo – Rybno. Mijamy zabudowania wsi Borowe. Pojawia się ujście Grabówki do jez. Dłużec. Płyniemy wzdłuż lewego brzegu – po ok. 1 km pojawią się zabudowania wsi Dłużec oraz ukryty wśród trzcin odpływ z jeziora. Odpływ po ok. 500 m wprowadza nas na wody jez. Białego. Płyniemy w kierunku największej wyspy – Owczej. Następnie pomiędzy wyspami kierujemy się w stronę prawego brzegu gdzie znajduje się Stanica Wodna PTTK w Bieńkach.
2 ETAP – 10 km (Bieńki – Babięta) 16 – 26 km
Trzymając się prawego brzegu odnajdujemy wypływ kolejnej strugi Dąbrówki. Rzeka płynie wolno pośród lasu, meandrując oraz tworząc rozlewiska. Po ok. 1 km wpływamy na śródleśne, jez. Gant. Na końcu jeziora kierujemy się na środek trzcinowiska, gdzie należy odnaleźć wypływ kolejnej strugi. Gancka Struga szerokim korytem wpływa w labirynt trzcin i pałek wodnych, a następnie w las. Po około 900 m mostek na drodze lokalnej, a po następnych 600 m ujęcie największego dopływu Krutyni – rzeki Babant. Szlak wiedzie dalej w lewo (UWAGA: wyruszając w prawo po 800 m dopłyniemy do zacisznego jez. Tejsowo, z miejscem dogodnym na kąpiel i nabranie sił na dalszą trasę), dalej rzeka płynie na przemian wśród trzcinowisk i lasu. Płynąc spokojnym nurtem dotrzemy do Stanicy Wodnej PTTK w Babiętach położonej na prawym wysokim brzegu.
@
3 ETAP – 13 km (Babięta – Spychowo) 26 – 39 km
Płynąc dalej po około 800 m miejscowość o tej samej nazwie, sklepy, bary oraz przystanek PKS. Przed mostkiem przybijamy do lewego brzegu gdyż czeka nas 70 m przenoska. Ruszamy dalej, w wodzie występują kamienisto-żwirowe mielizny, nurt jest szybszy. Po pewnym czasie koryto rzeki rozszerza się, przechodząc w rozlewisko a następnie w jez. Zyzdrój Wielki. Na lewym brzegu widać letniskową miejscowość Nowy Zyzdrój oraz kolejno ośrodki wypoczynkowe. Szlak prowadzi nas przez całe jezioro. Na środku jeziora znajduje się piękna, piaszczysta i zalesiona wyspa nazywana Wyspą Miłości. Dalej jezioro zwęża się przechodząc płytkim przesmykiem w jez. Zyzdrój Mały. Po lewej stronie cypel z Ośrodkiem Turystyki Wodnej „Na Cyplu”. Za cyplem należy skręcić w lewo, kierując się na widoczną z daleka śluzę. Dopływamy do prawego brzegu, gdzie czeka nas 80 m przenoska lub przewózka. Spływ kontynuujemy pośród podmokłych łąk i lasów odcinkiem zwanym Spychowską Strugą. Strugą dopłyniemy do Stanicy Wodnej PTTK w Spychowie położonej przed jez. Spychowskim na lewym brzegu.
@
4 ETAP – 10 km (Spychowo – Zgon) 39 – 49 km
Ze stanicy w Spychowie wpływamy na jez. Spychowskie. Od lewego brzegu w głąb jeziora rozciąga się mulista mielizna, należy ominąć je łukiem trzymając się bliżej prawego brzegu. Po ominięciu mielizny skręcamy w lewo, po kilkuset metrach most – przepływając pod nim uważamy na szybki nurt oraz kamienie. Za mostem po prawej stronie dogodna do postoju – niewielka plaża. Z tego miejsca możemy wybrać się do centrum Szychowa – sklepy spożywcze, bary, apteka, ośrodek zdrowia, poczta, przystanek autobusowy oraz stacja kolejowa. Ruszamy dalej Spychowską Strugą, która przyjęła tę nazwę od jez. Spychowskiego. Nurt rzeki na tym etapie jest znacznie szybszy od poprzedniego. Po około 1,5 km po prawej stronie dopływ do jez. Kierwik. W tym miejscu należy skręcić w lewo, rzeka staje się szersza i zwalnia nurt. Wpływamy na malownicze jez. Zdrużno. Po lewej stronie wieś Połom. Szlak natomiast wiedzie w prawo przez wąski przesmyk. Na wysokości mostu drogowego, znajdziemy duże pole biwakowe. Wpływamy na wąskie jez. Uplik. Na jeziorze należy zachować ciszę – rezerwat „Czaplisko-Ławny-Lasek”. Most na trasie Stare Kiełbonki-Zgon, płyniemy wzdłuż prawego brzegu w kierunku zabudowań miejscowości Zgon z licznymi sklepami, restauracjami oraz Stanicą Wodną PTTK.
@
5 ETAP – 11 km (Zgon – Krutyń) 49 – 60 km
Następny etap spływu będzie wiódł przez jez. Mokre. Jest to jedno z najbardziej urokliwych jezior na szlaku. Brzegi urozmaicone lasem, pięć wysp oraz rozciągające się na prawym brzegu rezerwaty: „Królewska Sosna” i „Zakręt”. Z uwagi na dużą powierzchnię podczas silnego wiatru jezioro może być niebezpieczne dla kajaków, w związku z tym zaleca się płynięcie w pobliżu prawego brzegu. Około 1 km przed końcem jeziora skręcamy na prawo do dużej, zwężającej się zatoki i jaz oddzielający jez. Mokre od jez. Krutyńskiego. Dopływamy do prawego brzegu, gdyż czeka nas 20 m przenoska. Po zwodowaniu kajaku kierujemy się w lewo, przesmykiem pomiędzy trzcinami, którym dopływamy do jez. Krutyńskiego. Po niecałym kilometrze osiągamy główny basen jeziora, na którym skręcając w prawo wzdłuż brzegu osiągamy kolejny etap naszego spływu. Wpływamy na rzeczkę, którą od tego momentu nazywamy Krutynią. Dwukilometrowy odcinek rzeki do wsi Krutyń jest uważany za jeden z najpiękniejszych na całym szlaku. Wartki nurt niesie nas wśród okazałych drzew, zaś woda bardzo czysta o małej głębokości stwarza możliwość podglądania ryb. Stanica wodna PTTK Krutyń położona urokliwie nad samym brzegiem rzeki. Kilkaset metrów dalej most i główne zabudowania wsi Krutyń.
6 ETAP – 12 km (Krutyń – Ukta) 60 – 72 km
Rozpoczynając kolejny etap spływu ruszamy ze Stanicy Wodnej PTTK w Krutyni. Rzeka na tym odcinku nie zmienia swojego charakteru, koryto jest dosyć szerokie z licznymi piaszczystymi wysepkami. Po około 2 km rzeka zwalnia swój bieg, ponieważ dopływamy do rozlewiska tamy młyńskiej w Krutyńskim Piecku. Dopływamy do prawego brzegu, czeka nas tu 150 m przenoska. Płynąc dalej mijamy most drogowy we wsi Rosocha. Na dalszym odcinku rzeka silniej meandruje, płyniemy w terenie otwartym zbliżając się do wsi Wojnowo z drewnianym mostem nad rzeką. Po prawej stronie jest słabo widoczne, zarośnięte trzciną, ujście wąskiej 800 m strugi łączącej Krutynię z jez. Duś. Mając więcej czasu warto jest wpłynąć na jezioro, gdyż na jego lewym brzegu znajduje się klasztor założony przez starowierców, którego zwiedzenie może być dodatkową atrakcją spływu. Dalej rzeka płynie wśród łąk i pojedynczych gospodarstw, woda nadal bardzo czysta z bogatą roślinnością, która miejscami może utrudniać wiosłowanie. Po około 3 km docieramy do mostu w Ukcie – sklepy, restauracje, ośrodek zdrowia, apteka, poczta, oraz Stanica Wodna PTTK w Ukcie. Jest ona położona na prawym, zacisznym brzegu.
7 ETAP – 7 km (Ukta – Nowy Most) 72 – 79 km
Najkrótszy etap na szlaku. Opuszczając stanicę w Ukcie, wpływamy na teren rezerwatu „Krutynia Dolna”. Obejmuje on dolny odcinek Krutyni wraz z jeziorami Gardyńskim, Malinówko, Dłużec i Smolak. Rzeka na tym odcinku staje się głębsza i silniej meandruje. Ze względu na liczne powalone pnie drzew oraz bujną roślinność wypełniającą koryto rzeczne, nadające egzotyczny charakter, odcinek ten nazywany jest „Małą Amazonką”. Dalej, aż do Nowego Mostu rzeka charakteryzuje się niedostępnymi, bagnistymi brzegami. Krutynia na tym odcinku mocno meandruje a jej koryto wypełnia bujna roślinność wodna. Pokonując 7 km dopływamy do Stanicy Wodnej w Nowym Moście. Jest zlokalizowana na prawym brzegu – 300 m poniżej mostu za polem namiotowym.
@
8 ETAP – 10 km (Nowy Most – Kamień) 79 – 89 km
Wypływając ze stanicy w Nowym Moście około 3 km płyniemy rzeką, a następnie wpływamy na jez. Gardyńskie. Jest ono porośnięte na znacznej powierzchni roślinnością wodną (grążele, grzybienie) przez co wygląda jak wodna łąka. Kierujemy się w prawo gdzie po 200 m, wąskim przesmykiem wpływamy na śródleśne jez. Malinówko. Dalej trzymając się lewego brzegu wpływamy na wąskie, zakręcające jez. Jerzewko. Stopniowo jezioro zmienia się w płytką rzekę z wolnym nurtem. Mijamy most drogowy we wsi Iznota, w pobliżu którego znajduje się Mazurski Eden – Galindia, wart zwiedzenia. Przed nami około kilometrowy ostatni etap spływu rzeką Krutynią, która uchodzi tu do jez. Bełdany. Jezioro znajduje się na mazurskim szlaku żeglugowym, z czym związana jest duża obecność łodzi żaglowych, motorowych oraz statków Żeglugi Mazurskiej. Wymusza to na uczestnikach spływu wzmożoną uwagę na niekontrolowane sztuczne zafalowanie. Dalej płyniemy w prawo wzdłuż brzegu dopływając do Stanicy Wodnej PTTK w Kamieniu położonej na widocznym z daleka półwyspie.
@
9 ETAP – 12 km (Kamień – Ruciane Nida) 89 – 101 km
Ze stanicy w Kamieniu płyniemy na południe trzymając się prawego brzegu jez. Bełdany, Mijając wyspę Kamieńską i pojawiające się kolejno ośrodki wypoczynkowe dopływamy do dużej Zatoki Wygryńskiej oraz znajdującej się na jej południowo-zachodnim brzegu wisi Wygryny – sklepy, restauracje, przystanek autobusowy. Na przeciwległym brzegu wieś Piaski, z kilkoma portami jachtowymi. Kontynuujemy spływ prawą stroną jeziora, aż do zawsze zatłoczonej, zbytkowej śluzy Guzianka. Stąd przedostajemy się na wyżej położone jez. Guzianka Mała oraz jez. Guzianka Wielka. Mijając pierwsze zabudowania Rucianego-Nidy kierujemy się na widoczny przed nami kanał pod mostem drogowym, który wprowadza nas na jez. Nidzkie. Płyniemy dalej wzdłuż prawego brzegu, widoczny stromy brzeg, kąpielisko z pomostami oraz kanał ,w który wpływamy. Przed nami Stanica Wodna PTTK Ruciane-Nida. Tu kończy się większość spływów szlakiem rzeki Krutyni.
10 ETAP-10 km (Ruciane Nida-Karwica) 101-111 km
Chcąc przedłużyć spływ możemy kontynuować go płynąc jez. Nidzkim. Zaraz po wypłynięciu ze stanicy wodnej w Rucianym-Nidzie natkniemy się na 5 zalesionych wysp. Po przepłynięciu 4 ok. km docieramy do leżącej na prawym brzegu leśniczówki Pranie. W leśniczówce ma swoją siedzibę Muzeum Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego. Latem odbywają się w nim spotkania poetyckie oraz koncerty muzyki kameralnej. Płynąc dalej prawą stroną jeziora, po ok. 3 km dopłyniemy do dużej, turystycznej wsi Krzyże ze sklepami i ośrodkami wypoczynkowymi. Po następnych 3 km kierując się cały czas na południowy-zachód wpływamy w zatokę Zamordejską nad którą położona jest turystyczna wieś – Karwica. Tam możemy zakończyć wspaniały spływ.
